Temat B1. Więcej o tworzeniu i edytowaniu obrazów rastrowych w programie GIMP

Wszystkie treści na stronie ir.migra.pl chronione są prawami autorskimi. Więcej informacji znajdziesz tutaj.

Uwaga: Zapoznaj się wcześniej z treścią tematu B3 z podręcznika „Teraz bajty. Informatyka dla szkół ponadpodstawowych. Zakres podstawowy. Klasa I”. Wykonaj zawarte w nich ćwiczenia i zadania.

Zapisy podstawy programowej realizowane w temacie:

II. Programowanie i rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem komputera i innych urządzeń cyfrowych.

Zakres rozszerzony. Uczeń spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

4) przygotowując opracowania rozwiązań złożonych problemów, posługuje się wybranymi aplikacjami w stopniu zaawansowanym:

a) tworzy i edytuje dwuwymiarowe oraz trójwymiarowe wizualizacje i animacje, stosuje właściwe formaty plików graficznych

Spis treści

1. Tryby pracy narzędzi malarskich
2. Operacje na zaznaczonych obszarach
3. Operacje na barwach
4. Narzędzie klonowania

1. Tryby pracy narzędzi malarskich

Narzędzia programu GIMP mogą pracować w różnych trybach. Tryb pracy narzędzia zmieniamy:

• przez naciśnięcie i przytrzymanie klawiszy: Shift, Ctrl lub Alt;
• zmieniając odpowiednie parametry w oknie Opcje narzędzia.

1.1. Stosowanie klawiszy modyfikujących

W przypadku większości narzędzi przytrzymanie wciśniętego klawisza Shift ogranicza ruch narzędzia tylko do kierunku pionowego lub poziomego. W przypadku Pędzla i Ołówka przytrzymanie wciśniętego klawisza Shift wraz z kliknięciem w danym punkcie ekranu spowodują, że zostanie narysowany odcinek, poprowadzony od ostatnio zapamiętanego punktu do danego punktu obrazu. Pozwala to np. na proste tworzenie linii łamanych.

W przypadku narzędzia Lupa, jeśli klikniemy obraz trzymając wciśnięty klawisz Ctrl, zmienimy powiększanie na pomniejszanie.

Działanie klawiszy Alt, Ctrl i Shift zależy od konkretnego narzędzia. Trzymanie wciśniętego klawisza Alt (prawego), Ctrl lub Shift modyfikuje działanie wybranego narzędzia. Przykłady podano w tabeli 1.

Narzędzie	Ctrl	Shift	Alt
Pędzel Ołówek	kolor punktu pod kursorem myszy zostaje ustawiony jako aktywny kolor pierwszoplanowy	narysowanie linii od ostatnio zapamiętanego punktu do bieżącej pozycji kursowa	–
Lupa	pomniejszenie obrazu zamiast powiększenia	–	pomniejszenie obrazu zamiast powiększenia
Klonowanie	ustawienie obszaru pod kursorem myszy jako źródła dla klonowania	–	–
Zaznaczenie prostokątne	–	zaznaczenie kwadratu	–
Zaznaczenie eliptyczne	–	zaznaczenie okręgu	–

Tabela 1. Przykłady użycia klawiszy modyfikujących

Niezależnie od aktualnie wybranego narzędzia trzymając wciśnięty klawisz Ctrl i obracając kółkiem myszy, możemy zmieniać poziom powiększenia.

Dokładny opis działania każdego narzędzia, w tym z użyciem klawiszy modyfikujących, można odszukać w Pomocy programu. Warto również otworzyć opcje danego narzędzia, gdzie możemy sprawdzić ustawione parametry.

Ćwiczenie 1. Stosujemy klawisze modyfikujące

1. Używając narzędzia Pędzel, narysuj na ekranie prostokąt. Wykonaj to samo polecenie, używając narzędzia Stalówka. Którym narzędziem łatwiej wykonać to ćwiczenie? Jak jeszcze inaczej można narysować prostokąt w programie GIMP?
2. Wypróbuj działanie odpowiednich klawiszy modyfikujących, pomniejszając i powiększając naprzemiennie obraz.

1.2. Tworzenie własnego pędzla

Pędzle w programie GIMP mogą mieć różną wielkość, kształt i twardość. Pędzle „twarde” mają ostre przejście pomiędzy kolorem pędzla a tłem, a w pędzlach „miękkich” kolor pędzla płynnie przechodzi w tło. Standardowo do dyspozycji mamy kilkanaście pędzli, ale możemy także definiować własne.

Pędzle w programie GIMP są zapisane w jednym z podfolderów programu GIMP (w wersji 2.10 – w folderze brushes) w plikach z rozszerzeniem gbr. Własny pędzel możemy również zapisać w tym folderze.

Przykład 1. Tworzenie własnego pędzla

1. Kliknij prawym przyciskiem myszy w obszarze wyboru pędzli.
2. Z menu kontekstowego wybierz polecenie Nowy pędzel.
3. Ustal parametry nowego pędzla.
4. Pędzel powinien zostać automatycznie zapisany i być widoczny w wykazie pędzli (również po ponownym uruchomieniu programu).

Uwaga: Skopiowanie dowolnego fragmentu obrazu do Schowka (Ctrl + C) powoduje, że skopiowany fragment pojawia się na liście pędzli jako Obraz ze schowka. Nie będzie on jednak dostępny w programie GIMP po ponownym uruchomieniu programu.

Ćwiczenie 2. Tworzymy własny pędzel

1. Utwórz pędzel w kształcie litery M.
2. Utwórz obraz malowany utworzonym pędzlem i zapisz go w pliku pod nazwą Mój pędzel.

1.3. Wykorzystywanie opcji narzędzi

Okno Opcje narzędzia oferuje dodatkowe możliwości modyfikowania narzędzi malarskich. Zmieniają się one w zależności od wybranego narzędzia, ale najczęściej możemy wybrać tryb rysowania – opcja Tryb (domyślnie ustawiony na Zwykłe) i stopień krycia (opcja Krycie).

Najczęściej stosowanie tryby to: Zwykły (kolor punktów na rysunku zastępowany jest kolorem pędzla), Rozjaśnianie, Przyciemnianie, Barwa (zmienia się tylko barwa koloru punktów na obrazie), Kolor (zmieniają się barwa i nasycenie punktów na obrazie), Jasność (zmienia się jasność punktów na obrazie), Nasycenie (zmienia się nasycenie punktów na obrazie).

Opcja ustalająca stopień krycia określa, jak bardzo kolor pędzla będzie pokrywać rysunek; wartość 100% oznacza, że pokrycie rysunku będzie całkowite. Zmniejszając tę wartość, można uzyskać efekt zmieszania koloru pędzla z kolorem dotychczasowego obrazu, np. 50% oznacza, że wynikowy kolor punktu będzie efektem zmieszania w równych proporcjach koloru pędzla oraz dotychczasowego koloru punktu. Zmieniając ten parametr, można uzyskać bardzo interesujące efekty.

Przykład 2. Wykorzystanie trybu Kolor dla Pędzla do „pokolorowania” obrazu

1. Wybierz narzędzie Pędzel.
2. Wybierz wzór Pędzla (najlepiej o stosunkowo dużej średnicy).
3. W opcjach narzędzi dla Pędzla wybierz tryb Kolor i odpowiedni stopień krycia.
4. Maluj po zdjęciu wybranym kolorem.

Ćwiczenie 3. Stosujemy tryb Kolor dla Pędzla

1. Otwórz plik Pejzaż.jpg. „Pokoloruj” zdjęcie podobnie jak na rysunku 4. Użyj trybu Kolor dla wybranego pędzla. Ustal odpowiednio stopień krycia. Zapisz plik pod inną nazwą.
2. Sprawdź działanie pozostałych trybów rysowania.

Ćwiczenie 4. Stosujemy opcje narzędzia Pędzel

1. Otwórz plik TB1_c4_Samochód.jpg i używając narzędzia Pędzel w połączeniu z odpowiednim trybem pracy i wyborem stopnia nieprzezroczystości, zmień kolor karoserii samochodu (postaraj się o uzyskanie jak największego stopnia realizmu). Modyfikuj wielkość i kształt pędzla, tak by nie zmienić koloru tła lub innych części samochodu poza karoserią.
2. Zapisz plik pod inną nazwą.

2. Operacje na zaznaczonych obszarach

Oprócz poznanych narzędzi zaznaczania do dyspozycji mamy też menu Zaznaczenie, w którym znajdziemy m.in. polecenia:

• Całość – zaznacza obszar całego obrazu;
• Brak – usuwa wszystkie obszary zaznaczeń;
• Odwróć – odwraca zaznaczenie;
• Powiększ – powiększa zaznaczenie;
• Zmniejsz – zmniejsza zaznaczenie;
• Według koloru – pozwala na zaznaczenie punktów o zbliżonych barwach przylegających do już zaznaczonego obszaru.

Tryb pracy narzędzi zaznaczania można dodatkowo modyfikować klawiszami Shift i Ctrl. Przytrzymanie wciśniętego klawisza Shift przed rozpoczęciem wybierania fragmentu obrazu powoduje dodanie fragmentu do wybranych już wcześniej. Puszczenie klawisza Shift i przytrzymanie klawisza Ctrl powoduje, że obszar, który został zaznaczony zostanie odjęty od bieżącego zaznaczenia. Równoczesne przytrzymanie klawiszy Shift i Ctrl tworzy wspólną część istniejącego i bieżącego zaznaczenia.

Ćwiczenie 5. Wykonujemy operacje na zaznaczonych obszarach

1. Otwórz nowy obraz. Korzystając z możliwości dodawania i odejmowania zaznaczenia, zaznacz obszar o kształcie pokazanym na rysunku 5. Wypełnij zaznaczenie kolorem zielonym.
2. Korzystając z operacji na zaznaczonych obszarach, utwórz dwuwymiarową wizualizację wybranego obiektu z twojego otoczenia.

3. Operacje na barwach

Posługując się opisanymi do tej pory narzędziami, działaliśmy na pojedynczych punktach obrazu. Obecnie omówimy sposób wykonywania operacji na całym obrazie (bądź na jego zaznaczonym obszarze) z wykorzystaniem odpowiednich możliwości programu GIMP.

3.1. Proste modyfikacje barw

Mamy do dyspozycji wiele funkcji operujących barwami obrazu. Funkcje te są zgrupowane w menu Kolory. Najprostsze z nich to:

• Jasność/Kontrast – umożliwia zmianę jasności i kontrastu obrazu;
• Odwróć – odwraca kolory obrazu (na zasadzie negatywu);
• Progowanie – zmienia obraz w czarno-biały z zadanym progiem czerni i bieli;
• Barwa i Nasycenie – pozwala na zmianę odcieni, nasycenia i jasności barw obrazu, umożliwiając jego „przekolorowanie”;
• Balans koloru – pozwala na zmianę odcieni kolorów obrazu; za pomocą tej funkcji określa się, jakich odcieni barw podstawowych ma być więcej, a jakich mniej.

Ćwiczenie 6. Wykonujemy negatyw zdjęcia

1. Otwórz plik TB1_c6_Wieża.jpg. Wykonaj negatyw zdjęcia. Zmień obraz na czarno-biały, starając się dobrać optymalną wartość progu.
2. Zapisz plik pod inną nazwą.

Ćwiczenie 7. Tworzymy efekt sepii

1. Otwórz plik TB1_c7_Ulica.jpg. Używając opcji Barwa i Nasycenie, postaraj się uzyskać efekt starego zdjęcia (efekt sepii).
2. Zapisz plik pod inną nazwą.

3.2. Krzywa jasności

Krzywa jasności pozwala przekształcić jasność punktów obrazu według zadanej graficznie funkcji. Na osi poziomej jest podana jasność punktów obrazu przed przekształceniem, na osi pionowej – po przekształceniu.

Ukośna linia prosta pod kątem 45° oznacza brak zmian w obrazie. Krzywą jasności można manipulować przy użyciu opcji menu Kolory/Krzywe, przesuwając jej punkty końcowe, wyginając krzywą lub rysując ją samodzielnie (rys. 6.).

Każda barwa jest złożeniem trzech (model RGB) lub czterech (model CMYK) barw składowych.

Zmian jasności można dokonywać tylko w obrębie jednego kanału barw (pole wyboru Kanał – rys. 6.), czyli oddzielnie dla każdego z kanału.

Ćwiczenie 8. Modyfikujemy krzywe kolorów

1. Odszukaj w Internecie informacje na temat modelu kolorów RGB i CMYK.
2. Otwórz plik TB1_c8_Krokusy.jpg i, korzystając z krzywej jasności, postaraj się uzyskać efekt podobny jak na rysunku 7b.
3. Zapisz plik pod inną nazwą.

3.3. Histogram

Histogram to wykres pokazujący liczebność poszczególnych wartości lub przedziałów wartości danej cechy. W przypadku obrazów cechą tą jest jasność punktów. Histogram dostępny w menu Kolory/Informacje/Histogram pokazuje, jak wiele jest punktów obrazu o określonej jasności, od najciemniejszych do najjaśniejszych.

W oknie Histogramu (widocznym po prawej stronie na rys. 8a) nie mamy możliwości wykonywania zmian na obrazie, jest tylko przedstawiona informacja. Korektę koloru na podstawie histogramu wykonujemy w oknie Poziomy (rys. 8b) po wybraniu opcji Kolory/Poziomy. Znaczniki na dolnym pasku pozwalają na usunięcie z obrazu najciemniejszych bądź najjaśniejszych odcieni. Górne znaczniki umożliwiają zmianę ilości pikseli ciemnych, jasnych lub średniej jasności. Manipulowanie histogramem to bardzo efektywny sposób poprawienia jakości obrazu, jednak wymaga pewnej wprawy.

Ćwiczenie 9. Korygujemy kolory

1. Otwórz plik TB1_c9_Urwisko.jpg. Używając krzywej jasności i funkcji histogramu, postaraj się wydobyć detale ukryte w ciemnych partiach obrazu.
2. Zapisz zmodyfikowany plik pod inną nazwą.

4. Narzędzie klonowania

Często zdarza się, że piękne kolorystycznie i kompozycyjnie zdjęcie psuje jakiś drobny szczegół – choćby niewielkie zanieczyszczenie obiektywu, cień przechodzącej osoby itp. Dzięki komputerowi możemy jednak „poprawić” rzeczywistość, usuwając ze zdjęcia niepożądane fragmenty.

Przy tego rodzaju pracach niezastąpione okazuje się narzędzie klonowania (Klonowanie). Umożliwia ono interaktywne kopiowanie fragmentów obrazu w inne jego miejsce, z wykorzystaniem możliwości wyboru wielkości pędzla, trybu rysowania i przezroczystości. W ten sposób możemy pozbyć się niepożądanych elementów obrazu, pokrywając je innymi fragmentami, podobnymi pod względem koloru i faktury powierzchni.

Aby użyć narzędzia klonowania, należy:

• wybrać narzędzie Klonowania w palecie narzędzi,
• wybrać pędzel potrzebnego kształtu i wielkości,
• trzymając wciśnięty klawisz Ctrl, kliknąć w miejscu obrazu, z którego punkty będą kopiowane,
• zacząć rysować (bez wciśniętego klawisza Ctrl).

W miejscach pociągnięcia pędzla powinny pokazać się punkty obrazu z uprzednio zdefiniowanego źródła.

Ćwiczenie 10. Stosujemy narzędzie Klonowanie

1. Otwórz plik TB1_c10_Klonowanie.jpg i usuń z fotografii tabliczkę na murze oraz lampę z tego samego muru.
2. Zapisz plik pod inną nazwą.

Wskazówka: Aby dowiedzieć się więcej na temat korzystania z narzędzia Klonowanie, skorzystaj z Pomocy programu.

Zadania

1. Otwórz plik TB1_z1_Kwiaty.jpg. Zawiera on fotografię kwiatów. Zaznacz płatki każdego kwiatu, korzystając z narzędzi selekcji, a następnie pomaluj je na wybrany przez ciebie kolor (by osiągnąć realistyczny efekt, użyj odpowiedniego trybu rysowania).
   TB1_z1_KwiatyPobierz
2. Otwórz plik TB1_z2_Droga.jpg. Na fotografii pobocza drogi dorysuj znak ostrzegający o zakręcie.
   TB1_z2_DrogaPobierz
3. Otwórz plik TB1_z3_Zwierzątko.jpg. Obrysuj zwierzątko widoczne na fotografii grubym, czerwonym okręgiem. Wypełnij zawartość okręgu półprzezroczystym, białym kolorem. Dodaj czerwony napis „Zwierzę chronione”.
   TB1_z3_ZwierzątkoPobierz
4. Otwórz plik TB1_z4_Plaża.jpg i spróbuj poeksperymentować z krzywą jasności.
   TB1_z4_PlażaPobierz
5. Otwórz plik TB1_z5_Pirat.jpg i używając narzędzia klonowania, usuń ze zdjęcia liście rośliny widoczne na twarzy pirata.
   TB1_z5_PiratPobierz
6. Otwórz plik TB1_z6_Ogrodzenie.jpg i usuń ze zdjęcia kratę.
   TB1_z6_OgrodzeniePobierz

Dla zainteresowanych

7. Otwórz plik TB1_z7_Klonowanie.jpg. Usuń ze zdjęcia kobietę.
   TB1_z7_KlonowaniePobierz
8. Poszukaj w domowej kolekcji fotografii nieudanego (niedoświetlonego, prześwietlonego lub „poruszonego”) zdjęcia. Zeskanuj je i korzystając z możliwości programu GIMP, postaraj się poprawić jego jakość.
9. Zapoznaj się z pozostałymi (nieomówionymi w tym temacie) opcjami tworzenia pędzli.
10. Poszukaj w Internecie informacji na temat tworzenia zdjęć panoramicznych.